Próbnik napięcia to podstawowy przyrząd, bez którego lepiej nie zabierać się za naprawianie gniazdka czy montaż lampy. Najpopularniejsze na rynku modele wyglądają jak śrubokręt i kosztują od kilku do kilkunastu złotych. Jak działa taki tester i jak się nim posługiwać?
Co to jest próbnik napięcia?
Próbnik napięcia to prosty przyrząd, za pomocą którego można sprawdzić, czy w danym miejscu (np. w gniazdku, przewodach wyprowadzonych pod lampę) płynie prąd. Co ważne, taki tester nie mierzy natężenia prądu, dlatego nie należy nazywać go miernikiem. Najprostsze próbniki mają postać śrubokrętu z półprzezroczystą rączką, jednak nie należy używać go jak wkrętaka, aby nie uszkodzić końcówki. Niemniej taki tester jest tani i łatwo dostępny, dlatego często korzystają z niego osoby, które nie zajmują się elektryką zawodowo. Profesjonalni elektrycy często używają bardziej zaawansowanych próbników i multimetrów.
Z czego składa się najprostszy próbnik napięcia?
Podstawowy próbnik napięcia wygląda jak zwykły śrubokręt, z tą różnicą, że rączka jest wykonana z półprzezroczystego materiału. Jest to konieczne, ponieważ w środku znajduje się neonówka, która zaświeci się pod wpływem odpowiedniego prądu i napięcia. Światło nie jest jednak zbyt mocne i czasami trzeba dobrze się przyjrzeć, żeby je dostrzec. W rękojeści znajduje się również opornik o dużej rezystancji. Próbnik zawiera jeszcze jeden bardzo ważny element – metalową blaszkę, która umieszczona jest na końcu obudowy. Bez tej części neonówka nie zaświeci się, nawet jeśli przewód jest pod napięciem.
Próbnik napięcia – zasada działania
Jak działa próbnik napięcia? Otóż każdy tester działa w określonym zakresie napięcia. Ta informacja znajduje się na obudowie narzędzia. Przykładowo niektóre pracują tylko w wąskim zakresie 220-250 V, inne są przystosowane do wykrywania prądu przemiennego o napięciu 110-250 V. Jeżeli próbnik wykryje napięcie, które mieści się w danym zakresie, wówczas neonówka wewnątrz obudowy zacznie się żarzyć. Innym słowy oznacza to, że w badanym miejscu występuje napięcie elektryczne.
Jeżeli neonówka nie zacznie się żarzyć, wówczas przyczyny mogą być następujące:
- nieprawidłowo wykonane badanie;
- badany element nie znajduje się pod napięciem;
- napięcie jest niższe niż wynosi zakres pomiarowy, np. wynosi 180 V, a użyto próbnika o zakresie 220-250 V;
- zbadano przewód neutralny lub bolec uziemiający;
- doszło do przerwy w dostawie prądu;
- doszło do awarii w instalacji elektrycznej;
- został przerwany obwód elektryczny (wyłączony włącznik światła podczas badania przewodów oświetlenia).
Jak używać próbnika napięcia?
Posługiwanie się próbnikiem napięcia jest bardzo proste. Wystarczy przyłożyć metalową końcówkę „śrubokrętu” do badanego elementu (np. otworu w gniazdku, przewodu oświetleniowego) i jednocześnie przytknąć kciuk (lub inny palec) do metalowej blaszki znajdującej się na rękojeści narzędzia. Podczas sprawdzania gniazdka należy przyłożyć próbnik do obu otworów – w prawidłowo działającej instalacji elektrycznej próbnik zaświeci się wyłącznie wtedy, gdy dotknie przewodu fazowego (L). Po dotknięciu przewodu neutralnego (N) lub bolca uziemiającego neonówka nie powinna się żarzyć.
Uwaga: przyłożenie części ciała do drugiego końca próbnika jest niezbędne, ponieważ w przeciwnym razie neonówka nie zaświeci się nawet wówczas, gdy w danym elemencie popłynie prąd o odpowiednim napięciu. Dzieje się tak, ponieważ ludzkie ciało zamyka obwód elektryczny, co sprawia, że w próbniku zaczyna płynąć prąd. Nie trzeba jednak obawiać się porażenia prądem, ponieważ w próbniku znajduje się opornik o bardzo wysokiej rezystancji, dzięki któremu natężenie prądu spada do bezpiecznych wartości (zwykle 30 μA).
Rodzaje próbników napięcia
Próbnik w postaci śrubokrętu to najpopularniejszy, ale wcale nie jedyny przyrząd do badania przewodów elektrycznych. Są również próbniki bezdotykowe, które w razie wykrycia napięcia zaczynają świecić, a czasami również wibrować. Można używać również wskaźnika typu Fazer 777, który działa bezdotykowo (nie trzeba przykładać palca do końcówki), a dodatkowo umożliwia wykrywanie napięcia stałego, sprawdzenie ciągłości obwodu oraz sprawdzenie biegunowości. Na rynku dostępne są również próbniki dwubiegunowe, które zapewniają więcej funkcji, m.in. możliwość ustalenia napięcia pomiędzy dwoma przewodami czy wyznaczanie kierunku wirowania faz.